РККА-лағы репрессиялар (1937—1938): өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
136 юл:
 
Прокурорҙарҙың ҡулға алыуҙы санкциялауы буйынса мәғлүмәт юҡ тиерлек. Прокурорҙарҙың башҡа төрлө ғәмәлдәре билдәле. Атап әйткәндә, Кавказ хәрби округы прокуроры вазифаһын биләгән хәрби юрист Я. М. Шахтэн комдив |С. И. Венцов-Кранцты ҡулға алыуҙы санкциялай{{sfn|Черушев. 1937 год|2003|с=207—208}}. Военная прокуратура ТОФ санкционировала аресты 145 военнослужащих{{sfn|Мильбах|2013|с=108|name="МТОФ108"}}. Ҡайһы бер хәрбиҙәр бөтөнләй прокурор санкцияһыҙ ҡулға алына. Улар араһында 2-се ранг армия комиссары [А. С. Булин, корпус комиссары Т. К. Говорухин һәм башҡалар{{sfn|Черушев. 1937 год|2003|с=357|name="ЧЭГ357"}}{{sfn|Сувениров|1998|с=91|name="ТКА91"}}. По данным Мильбаха, более 2/3 военнослужащих ТОФ были арестованы без санкций прокурора<ref name="МТОФ108"/>.
 
=== Ҡулға алыуҙар күләме ===
Тарихсылар, 1937—1938 йылдарҙа ҡулға алынған РККА офицерҙарының теүәл һаны билдәһеҙ, тип<ref name="ТКА137"/><ref name="ПРО124"/>{{sfn|Черушев. Удар по своим|2003|с=271—272}}{{sfn|Мильбах|2007|с=159|name="МОКДВА159"}}. Мильбах Ленинград хәрби округы һәм ОКДВА миҫалында документтарҙа ҡулға алынған офицерҙарҙың һаны кәметелгән, тип дәлилләй{{sfn|Григорян, Мильбах, Чернавский|2013|с=161—162}}<ref name="МОКДВА159"/> .
 
{|class="wikitable"
|+Хәҙерге замана тарихсылары мәғлүмәттәренә ярашлы, ҡулға алынған РККА офицерҙарының һаны
|-
! align="center" | Авторы
! align="center" | Осоро
! align="center" | Ҡулға алынғандарҙың һаны
! align="center" | Автоҙың комментарийы
|-
О. Ф. Сувениров{{sfn|Сувениров|1998|с=137, 301}}
1937—1938
11000-дән ашыу
Эштән бушатылғандан һуң ҡулға алынғандар иҫәпләнмәгән
|-
А. А. Печёнкин<ref name="ПРО124"/>
1937 йылдың башынан 1938 йылдың октябренә тиклем
Эштән бушатылғанға тиклем −11019 бушатылғандан һуң яҡынса 5000
Һаны теүәл түгел
|-
Н. С. Черушев{{sfn|Черушев. Удар по своим|2003|с=269—272}}
1937—1938
7280
Эштән бушатылғандан һуң ҡулға алынғандар иҫәпләнмәгән
|}
 
=== Тикшереү методтары ===
Юл 256 ⟶ 295:
|}
 
== Замандаштар репрессиялар тураһында ==
=== Ҡулға алыуҙар күләме ===
[[Троцкий Лев Давидович|Л. Д. Троцкий]] шулай уҡ репрессиялар масштабына үҙ баһаһын бирә. Атап әйткәндә, 1939 йылдың 13 мартында ул: «Сталин команда составының иң яҡшы ҡатламын юҡҡа сығарҙы, атып үлтерҙе, ҡыҫырыҡлап сығарҙы, яҡынса 30 000 офицерҙы һөргөнгә оҙатты»<ref>Троцкий Л. Д. Портреты революционеров. М., 1991. С. 149</ref>
Тарихсылар, 1937—1938 йылдарҙа ҡулға алынған РККА офицерҙарының теүәл һаны билдәһеҙ, тип<ref name="ТКА137"/><ref name="ПРО124"/>{{sfn|Черушев. Удар по своим|2003|с=271—272}}{{sfn|Мильбах|2007|с=159|name="МОКДВА159"}}. Мильбах Ленинград хәрби округы һәм ОКДВА миҫалында документтарҙа ҡулға алынған офицерҙарҙың һаны кәметелгән, тип дәлилләй{{sfn|Григорян, Мильбах, Чернавский|2013|с=161—162}}<ref name="МОКДВА159"/> .
 
Барабаросса планын тикшергән саҡта ҡайһы бер генералдар фюрерҙы, урыҫтар менән һуғышҡа инеү ваҡытынан алда булыуын, еткерергә тырышалар. Гитлерҙың яуабы ошолай була<ref>[http://warhistory-ukrlife.ru/3_4_02_4.htm Журнал «Военная история» #3-4 за 2002 год]{{Недоступная ссылка|date=Ноябрь 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>:
{|class="wikitable"
{{Начало цитаты}}
|+Хәҙерге замана тарихсылары мәғлүмәттәренә ярашлы, ҡулға алынған РККА офицерҙарының һаны
Ҡыҙыл Армияның командирҙар кадрҙарының 80 % юҡҡа сығарылған. Ҡыҙыл армия етәкселекһеҙ ҡалды, бер ҡасан да булмағансы көсһөҙләнде, бына минең ҡарарымдың төп факторы. Кадрҙар ҡабаттан үҫешмәгән килмәгән саҡта һуғышҡа инер кәрәк.
|-
{{Конец цитаты}}
! align="center" | Авторы
 
! align="center" | Осоро
== Репрессиялар һөҙөмтәләре баһалары ==
! align="center" | Ҡулға алынғандарҙың һаны
[[Файл:Last Address Sign - Moscow, Frunzenskaya Embankment, 2. 21.04.2019. 26.jpg|мини|Атып үлтерелгән «заговорсыларҙың» береһе йәшәгән йорттоң һуңғы адресы]]
! align="center" | Автоҙың комментарийы
; Совет хәрби начальниктары баһалары
|-
* Кавказ аръяғы хәрби округы командующийы И. В. Тюленев Грузия Коммунистар партияһының XI съезында (1938 йылдың 15-19 июне) ошолай тип әйтә:<ref>[http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/pb3/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=710%3A%D0%9A%D0%9F+%28%D0%B1%29+%D0%93%D1%80%D1%83%D0%B7%D0%B8%D0%B8%2C+%D0%A1%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4 XI съезд Коммунистической партии (б) Грузии. 15-19 июля 1938 г. : Стенографический отчет. — Тбилиси : Изд. и тип. ЗКК ВКП(б) «Заря Востока», 1938. — 210 с. ; 27 см. — На обл. год издания: 1939. — 1500 экз.]{{Недоступная ссылка|date=Ноябрь 2017 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
{{Начало цитаты}}
О. Ф. Сувениров{{sfn|Сувениров|1998|с=137, 301}}
«[[Берия Лаврентий Павлович|Берия]] иптәш үҙенең докладында Кавказ аръяғы хәрби округы частарына дөрөҫ баһа бирҙе. РККА һәм Кавказ аръяғы хәрби округы частары тыуған ил хыянатсыларын, һатлыҡ йәндәрҙе, ҡоторған эттәрҙе үҙ сафтарынан төбө-тамыры менән сығарып ташланылар һәм юҡ иттеләр, шуның менән үҙ ҡеүәтен арттырҙылар, Ленин-Сталин партияһы, Сталин Үҙәк Комитеты янында тупландылар тағы ла тығыҙыраҡ тупландылар (аплодисменттар).»
{{Конец цитаты}}
1937—1938
* Үҙенең хәтирәләрендә Советтар Союзы маршалы [[Ерёменко Андрей Иванович|А. И. Ерёменко]] РККА-лағы репрессиялар тураһында былай тип яҙа<ref>[http://nvo.ng.ru/history/2000-04-28/6_marshall_true.html «Окопная правда» маршала Ерёменко], [http://gazeta.aif.ru/online/longliver/16/20_01?print]</ref>:
{{Начало цитаты}}
11000-дән ашыу
Сталин иптәш һуғыш алдынан хәрби кадрҙарҙы туҡмауҙа һәм армияның һуғышҡа һәләтлеге ҡаҡшауында ифрат ныҡ ғәйепле.
{{Конец цитаты}}
Эштән бушатылғандан һуң ҡулға алынғандар иҫәпләнмәгән
* Армия генералы [[Горбатов Александр Васильевич|А. В. Горбатовты]]ң фекере:
|-
{{Начало цитаты}}
Германия ҡапыл һөжүм итеү һәм бөтә Европа сәнәғәтен тиерлек үҙенә буйһондороу арҡаһында бик йылдам алға бара, тип иҫәпләнә ине. Әлбиттә, был дөрөҫ. Әммә мине элекке хәүефтәрем сығарымдан сығара ине: һуғыш башланғанға тиклем үк шунынса тәжрибәле командирҙарҙы юғалтып, нисек һуғышырбыҙ һуң? Беҙҙең уңышһыҙлыҡтарҙың төп сәбәбе тураһында һөйләшмәһәк тә йәки 1937—1938 йылдарҙа, армияны «хыянатсыларҙан» таҙартып, уның ҡеүәтен арттырҙыҡ тип уйлаһаҡ та, ошолар инеиклем как же мы будем воевать, лишившись стольких опытных командиров ещё до войны? Это, несомненно, была, по меньшей мере, одна из главных әлбиттә, төп сәбәбе ошо икәнен белә инек<ref>[http://militera.lib.ru/memo/russian/gorbatov/06.html ''Горбатов А. В.'' Годы и войны]</ref>
А. А. Печёнкин<ref name="ПРО124"/>
{{Конец цитаты}}
1937 йылдың башынан 1938 йылдың октябренә тиклем
Эштән бушатылғанға тиклем −11019 бушатылғандан һуң яҡынса 5000
Һаны теүәл түгел
|-
Н. С. Черушев{{sfn|Черушев. Удар по своим|2003|с=269—272}}
1937—1938
7280
Эштән бушатылғандан һуң ҡулға алынғандар иҫәпләнмәгән
|}
 
== Шулай уҡ ҡарағыҙ ==
* [[«Весна» эше]]
* [[Тухачевскийҙың эше]]
* [[СССР Ҡораллы көстәрҙең репрессияланған юғары командирҙары һәм начальниктары исемлеге (1935—1945)]]
 
== Иҫкәрмәләр ==