Түбәнге Серге: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Нижние Серги" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Ук}}'''Түбәнге Серге''' '''({{lang-ru|Ни́жние Серги́''' }}) — ҡала, [[Свердловск өлкәһе|Свердловск өлкәһенең]] [[Түбәнге Серге районы]] үҙәге.
 
== Географияһы ==
«Түбәнге Серге муниципаль районы» муниципаль берәмеге Түбәнге Серге ҡалаһы -  — «Түбәнге Серге ҡала биләмәһе» муниципаль берәмегенең административ үҙәге. Ул [[Урта Урал|Урта Уралдың]] көнбайыш битләүендә, [[Екатеринбург]] ҡалаһының көнбайыш-көньяҡ-көнбайышында, унан 82 километр алыҫлыҡта (автотрасса буйынса 98 км), башлыса [[Ҡариҙел (йылға)|Ҡариҙел]] йылғаһының уң ҡушылдығы [[Серге (Ҡариҙел ҡушылдығы)|Серге]] йылғаһының уң ярында урынлашҡан. Ҡаланың көнсығыш өлөшөндә Түбәнге Серге быуаһы төҙөлгән.
 
Ҡалала [[Свердловск тимер юлыныңюлы]]ның Түбәнге Серге тимер юл станцияһы бар, улЧусовскаяул Чусовская — Дружинино  — Бирҙәүеш йүнәлешен хеҙмәтләндерә. Ҡаланың көньяҡ-көнбайыш өлөшөндә «Түбәнге Серге» шифаханаһы урынлашҡан <ref name=":1">{{Китап|автор=Рундквист Н., Задорина О.|заглавие=Свердловская область. От А до Я: Иллюстрированная краеведческая энциклопедия|ссылка=http://quist.pro/books/sverdlovskaya_oblast_13.n.4.php|издательство=Квист|место=Екатеринбург|год=2009|том=|страницы=456|isbn=978-5-85383-392-0}}</ref>.
 
== Ҡала тарихы ==
Түбәнге Серге ҡалаһы, хәҙерге Урал ҡалаларының күбеһе кеүек үк, [[мәғдәнселек]] сәнәғәте нигеҙендә барлыҡҡа килгән. 1743-17441743—1744 йылдарҙа [[башҡорттар]]<nowiki/>ҙан алынған ерҙәрҙә Никита Демидов суйын һәм тимер эшкәртеү заводы төҙөй. Завод 1789 йылда Михаил Павлович Губинға һатылған.
 
1963 йылдың 1 февралендә Түбәнге Серге ҡалаһы өлкә буйһоноуындағы ҡалалар иҫәбенә индерелә, ә ҡаланың Хеҙмәтсәндәр депутаттары советы Свердловск Хеҙмәтсәндәр депутаттарының өлкә советы ҡарамағына тапшырыла<ref>{{Cite web|url=https://ipravo.info/sssr1/law78/734.htm|title=Об укрупнении сельских районов, образовании промышленных районов и изменении подчиненности районов и городов Свердловской области - Российский Правовой Портал|author=ipravo.info|publisher=ipravo.info|lang=ru|accessdate=2018-05-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180520192925/https://ipravo.info/sssr1/law78/734.htm|archivedate=2018-05-20}}</ref>.
 
 
== Этимологияһы ==
Ҡаланың исеме үҙе ярында урынлашҡан Серге йылғаһынан килеп сыҡҡан, ''Түбәнге'' билдәләмәһе иһә йылғаның түбәнге ағымында булыуын күрһәтә, ә йылға үрендә Үрге Серге ҡасабаһы көн итә. Атаманы коми теленән килеп сыҡҡан тиеүселәр бар, мәгәр «"Башҡортостан Республикаһы топонимдары һүҙлеге»"ндә Ҡариҙел йылғаһының был ҡушылдығы атамаһынатамаһы башҡорт телендәге [[серге]] һүҙенән алынған тип яҙылған<ref>Словарь топонимов Республики Башкортостан.  — Уфа: Китап, 2002.  — 175-се бит.  — ISBN 5-295-03192-6</ref>
 
 
 
 
 
 
 
== Климаты ==
Ғинуарҙың уртаса температураһы -16−16 °c, июлдә- — яҡынса +17  °C. Яуым-төшөм йылына яҡынса 500  мм.
 
== Халҡы ==
{{Население|Нижние Серги}}{{население|Нижние Серги|график}}
2019 йылдың 1 ғинуарына ҡарата ҡала халҡы һаны буйынса Рәсәй Федерацияһының 1115 ҡалаһынан 958-се урында булған.{{Численность городов России}}.
 
 
== Шифахана ==
Түбәнге Серге   Уралдағы иң әүәлге бальнеологик курорттарҙың береһе. Төп дауалаудауалауҙың тәбиғи факторҙары булып шифалы һыуы тора. Бында ашҡаҙан-эсәк ауырыуҙарын дауаларға киләләр <ref>5 знаменитых курортов Среднего Урала и их окрестности. Издательство «Малыш и Карлсон», Реж, 2008.</ref>.
 
*
 
Түбәнге Серге — Уралдағы иң әүәлге бальнеологик курорттарҙың береһе. Төп дауалау тәбиғи факторҙары булып шифалы һыуы тора. Бында ашҡаҙан-эсәк ауырыуҙарын дауаларға киләләр <ref>5 знаменитых курортов Среднего Урала и их окрестности. Издательство «Малыш и Карлсон», Реж, 2008.</ref>.
 
== Һылтанмалар ==
 
* [http://www.admnsergi.ru/ Официальный сайт администрации Нижнесергинского района]
* [https://web.archive.org/web/20161011180008/http://nsergi.ru/ Сайт Нижнесергинского района]
Юл 44 ⟶ 32:
== Иҫкәрмә ==
{{Иҫкәрмәләр|2}}
 
[[Категория:Түбәнге Һырға районы тораҡ пункттары]]
[[Категория:Свердловск өлкәһе ҡалалары]]
[[Категория:Тарихи Башҡортостан ерҙәре топонимикаһы]]