Шишмә районының һыу объекттары: өлгөләр араһындағы айырма
"Водные объекты Чишминского района" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
(айырмалар юҡ)
|
16:03, 3 март 2021 өлгөһө
Шишмә районының гидрографияһы райондың Прибельск убалы-түбәле тигеҙлектәрендә урынлашыуы менән билдәләнә.
Район буйлоап аҡҡан төп йылғалар:
- Дим — район биләмәһендә диагональ буйынса төньяҡ-көнсығыш йүнәлештә аға, оҙонлоғо 80 километр;
- Ҡармасан, Сәрмәсән һәм Өршәк йылғалары — Шишмә районы биләмәһенә Ҡарламан йылғаһының һул ҡушылдығы тамағынан түбәнерәк урында килеп инә.
- Райондың йылғалар селтәре Ағиҙел йылғаһының һул ҡушылдыҡтары — бер-береһенә ҡарата параллель рәүештә көньяҡ-көнбайыштан төньяҡ-көнсығышҡа табан аҡҡан Дим һәм Өршәк йылға бассейнына ҡарай.
- Уларҙың үҙәндәре киң һәм асиммерик: һул яҡтағыһы уң яҡтағы үҙәнгә ҡарағанда һөҙәгерәк. Ҡушылдыҡтарында ла асимметрия күҙәтелә: һул ҡушылдыҡтар оҙонораҡ һәм бик күп.
- Өршәк йылғаһының уң яҡ ярында һыуҙа иреүсән тау тоҡомдары (гипс, тоҙ, ангидрид, эзбизташ) булған участкаларҙа рельефтың карст формалары күҙәтелә.
Районда яҡынса 250 тирәһе күл бар, уларҙың дөйөм майҙаны 1000 гектарға барып етә. Улар араһында Шөңгәккүл күле — тәбиғәт ҡомартҡыһы. Дим менән Өршәк һыубаҫар үҙәндәрендә, һаҙлыҡлы яр буйҙарында бер туҡтауһыҙ борғосланып аға, шуға ла уларҙың ҡултыҡтары, иҫке улаҡтарында хасил булған күлдәре (Балдаҡлы, Оло Күл, Ҡалмаҡ-Сәйет, Ҡара-Бүләк, Йәнбаҡты, Йәнҡаратал, Һаҙ Күл һ. б.) бихисап.
Шишмә районының ер аҫты һыуҙары Волга-Урал ҡатмарлы артезиан бассейнының көнсығыш өлөшө сиктәрендә урынлашҡан.
Гидрокарбонатлы сөсө (1г/л тиклем) һыуҙары зонаһы гидрогеодинамик нисбәттә интенсив циркуляция зонаһына тап килә. Уның ҡеүәте йылға үҙәндәрендә 10-20 метр булһа, ҡалҡыу урындарҙа 50-100 метрға етә[1].