Ғәббәс I: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) ә clean up using AWB |
Айсар (фекер алышыу | өлөш) күренеште төҙәтеү |
||
42 юл:
== Биографияһы ==
Ғәббәс I
16 йәшендә Сәфәүиҙәрҙең дәүләтен етәкләй. 1590 йылда Ғәббәс ''Истанбул килешеүе'' менән [[Ғосман империяһы]] менән һуғышты туҡтата һәм бөтә көстө Төньяҡ-Көнсығыш Ирандан үзбәктәрҙе ҡыуыуға туплау өсөн, уларға территорияның бер өлөшөн бирә<ref>Britannica. Abbās I</ref>, һәм Ҡыҙылбаш ырыуын властан ситләтә.<ref>Iranica. [http://www.iranica.com/newsite/articles/v13f3/v13f3001d.html
[[Файл:Shah_Abbas_I_and_Vali_Muhammad_Khan.jpg|мини|left|Шаһ Ғәббәс I хан Вәли Мөхәммәдте ҡабул итә. Яҡынса 1650 йыл. Чихиль Сутун һарайындағы фреска, [[Исфахан]].]]
Үзбәк әмире Абдалла тарафынан батырҙарса яҡланған [[Хөрәсән]] 1598 йылда ғына, Герат ҡалаһы ҡолатылғас, Ғәббәстән еңелә. Шул арҡала ул биләмәһенә Гилян менән Мазандаранды, ә көньяҡ өлкәлә Лурестанды ҡуша һәм Кандагарҙы баҫып алып, үҙенең хакимлығын Афғанстандың күп өлөшөнә йәйелдерә. Әммә, Амударъяның көньяғындағы территорияларҙы ҡушырға маташҡанда Ғәббәс Бәлх янындағы һуғышта уңышһыҙлыҡҡа осрай. Унда фарсы армияһы үзбәк ғәскәрҙәре тарафынан тулыһынса тар-мар ителә. Мавараннаһрҙың бойондороҡһоҙлоғон һаҡлап ҡалыу өсөн, был һуғыштағы еңеү һис шикһеҙ ҙур роль уйнай. Әммә төбәктең дөйөм сәйәси хәленә ул әллә ни йоғонто яһамай, сөнки ауыр һуғыш хәрәкәттәренән һуң, үзбәк армияһының артабанғы походтар өсөн кәрәкле ресурстары булмай. Шул арҡала Хөрәсәндең ҙур өлөшө Бөйөк Ғәббәс контроле аҫтында ҡала. Бары тик 1613 йылда ғына, үзбәктәр Әмир Сәмәрҡәнд Ялантүш-Баһадир Бей етәкселегендә дошмандың һиҙҙермәҫтән һөжүм итеүен булдырмаҫ өсөн ҡуйылған мөһим һағын һәм ҡалаларын (унда Мәшһәд, Нишапур, Герат һәм башҡалар инә) тартып алғас, хәл тамырынан үҙгәрә.
| |||