Википедия

Тәҙкирә: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Sherbn (фекер алышыу | өлөш)
14 248 төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Sherbn (фекер алышыу | өлөш)
14 248 төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Универсальная карточка}}
'''Тәҙкирә<ref>[https://azertag.az/ru/xeber/TYURKSKAYA_TEZKIRE_V_XV_XVII_VEKAX-659261 ТЮРКСКАЯ ТЕЗКИРЕ В XV—XVII ВЕКАХ]</ref>)''' ({{lang-ar|تذکرة}} — «что-то, что заставляет вспомнить» или «меморандум»<ref name="Kilic">[http://talid.org/abstract.aspx?ID=266 ''The Tezkires of Poet: Indispensable Sources for History of our Literature''- Abstract, Filiz Kilic]</ref>) —XX быуатта Ғосман империяһында сәскә атҡан бибилиографик һүҙлек йәки бибилиографик йыйынтыҡ төрө<ref name="Elger-Kose"/>. Айырыуса шағирҙар төҙөгән тәҙкирәләр киң таралған, тик улар ҙа хөкүмәт эшмәкәрҙәре һәм сәнғәт әһелдәре менән тығыҙ бәйләнештә торған<ref name="Ali-Akin">{{citation|url=https://books.google.com/books?id=pfeFag0yVD0C&pg=PA90&dq=ahdi+of+baghdad&hl=en&sa=X&ved=0CD8Q6AEwBjgUahUKEwiW54e3l9XIAhVIOj4KHe4nBRI#v=onepage&q=ahdi%20of%20baghdad&f=false|pages=88–90| author=Mustafa bin Ahmet Âli; Esra Akın|location=Boston|publisher=Brill|year=2011|title=Muṣṭafá Alī's Epic deeds of artists : a critical edition of the earliest Ottoman text about the calligraphers and painters of the Islamic world|series=Islamic history and civilization|volume=87|isbn=9789004178724 |oclc=744465897}}</ref>. Тәүләп X быуатҡа тиклемге ғәрәп әҙәбиәтендә барлыҡҡа килгән<ref name="Gamm">{{citation| jstor=601449|title=Riyāżī's Teẕkire as a Source of Information on Ottoman Poets |author=Niki Gamm| journal=Journal of the American Oriental Society|publisher=American Oriental Society|volume=99|number=4|page=643|year=1979|doi=10.2307/601449}}</ref> тәҙкирә [[ фарсы әҙәбиәте]]нә, унан һуң [[төрки әҙәбиәт]]кә (тимуридтар, унан һуң [[Ғосман империяһы]] әҙәбиәтенә<ref name="Ali-Akin"/>) килеп инә.Фарсы телендә яҙылған тәҙкирәләрҙән иң билдәлеһе- Фәридуддин Аттарҙың «Тәҙкирәт әл-Әүлиә»һе. Сағатай (төрки) телендә яҙылған тәҙкирәләрҙән иң мөһиме тип [[Алишер Навои]]ҙың «Маджолис ун-нафоис» тигән әҫәрен атайҙар.
[[Файл:File-0111Navoii.jpeg|thumb|right|100px|[[ Алишер Навои Әлишер Навои]]. [[Герат]] мәктәбе миниатюраһы. XV быуат]]
[[Файл:295A2522.jpg |thumb|right|180px| Шағир [[Аттар]] кәшәнәһе. [[Нишапур]] ҡалаһы (Иран) ]]
 
7 юл:
[[Ғосман империяһы]] шағирҙары тәҙкирәләре XVI—XX быуаттарҙа [[Анатолия]]ла яҙған. Уларҙа шағирҙар һәм уларҙың әҫәрҙәре тураһында ла мәғлүмәт бар<ref name="Kilic"/>, уларҙың сәсмә һәм шиғри әҫәрҙәре тәҙкирәне ҡабатланмаҫ жанрҙар рәтенә сығара<ref name="Elger-Kose">{{citation|url=https://books.google.com/books?id=7xMDvp2ypVcC&pg=PA17&dq=tezkire&hl=en&sa=X&ved=0CDEQ6AEwA2oVChMI-MvgrqzIyAIViBs-Ch15Rg9Z#v=onepage&q=tezkire&f=false|author=Ralf Elger, Yavuz Köse|page=17| title=Many ways of speaking about the self : Middle Eastern ego-documents in Arabic, Persian, and Turkish (14th-20th century)|publisher=Harrassowitz| location=Wiesbaden |year=2010|isbn=9783447062503 }}</ref>. Хәҙерге заман ғалимдары өсөн улар— ҡиммәтле мәғлүмәт сығанағы, субъектив һәм объектив материалдар тупланмаһы булараҡ уларҙы эгодокумент (авторҙың үҙе тураһында) тип тә атайҙар<ref name="Elger-Kose"/>. Библиографик белешмәлә шағирҙың тыуған урыны, һөнәре, уға бәйле ҡыҙыҡ хәлдәр, шәхесенә һәм характерына бәйле комментарийҙар, ҡасан, ҡайҙа вафат булғаны яҙыла, шулай уҡ ҡайһы бер шиғырҙарынан өҙөктәр килтерелә<ref name="Gamm"/>.
 
Ғосман әҙәбиәтендәге тәүге тәҙкирә «Хашт-Бехешт» (Восемь источников) тип атала. Был Эдирне ҡалаһынан Сәхи Бей ( 1548 йылда үлгән) эше була, уны шағир 1538 йылда тамамланған<ref name="Somel">{{citation|url=https://books.google.com/books?id=UU8iCY0OZmcC&pg=PA161&dq=Latifi+%281491-1582%29&hl=en&sa=X&ved=0CCIQ6AEwAWoVChMI8aeB9eHIyAIVhII-Ch2eZA0d#v=snippet&q=sehi%20bey&f=false| page=261|title=The A to Z of the Ottoman Empire|author=Selcuk Aksin Somel|year=2010|publisher=Scarecrow Press|isbn=9780810875791}}</ref>. 1548 йылға тиклем тағы ике баҫма сыға. Унда 241 шағирҙың тормошо һәм ижады тураһында бәйән ителә,уны [[Ғосман империяһы]]ның юғары даирәләре бик йылы ҡабул итә<ref name="Elger-Kose"/>.
 
Тағы бер күренекле хеҙмәт— Кастамонуҙан Латифиҙың (1491—1582) «Тезкиретуш-шуара» («Воспоминания поэтов») тәҙкирәһе, хронология буйынса был икенсе тәҙкирә<ref>{{citation|page=211| url=https://books.google.com/books?id=T41pAAAAMAAJ&q=tezkire&dq=tezkire&hl=en&sa=X&ved=0CDUQ6AEwBTg8ahUKEwjf9-nhrsjIAhULVj4KHengABc| title=The Ottoman Empire in the reign of Süleyman the Magnificent|volume=2|year=1988|publisher=Historical Research Foundation, Istanbul Research Center|author= Tülây Duran|isbn=9789751700643 |oclc=22325635}}</ref>, был күсермәләре иң күп һаҡланып ҡалған әҫәр<ref name="Elger-Kose"/>. Ул 1546 йылда тамамланғас та [[Сөләймән I]] солтанға бүләк ителгән<ref name="Emiralioglu">{{citation|url=https://books.google.com/books?id=Ot2HQMwah_gC&pg=PA79&dq=tezkire&hl=en&sa=X&ved=0CEkQ6AEwCDgyahUKEwiS_cugrsjIAhUCPj4KHXQuBhM#v=onepage&q=tezkire&f=false| page=79|title=Geographical Knowledge and Imperial Culture in the Early Modern Ottoman Empire|author=Pinar Emiralioglu|publisher=Ashgate|year=2014|series= Transculturalisms, 1400-1700|isbn=9781472415332 }}</ref>.Тағы бер миҫал— Ашиҡ Чәләбиҙең «Мешаирюш-шуара»һы («Чувства поэтов»), [[1568 ]] йылда тамамланған әҫәрҙә 427 шағирҙың тормош юлы һәм ижадына урын бирелгән. Хронология буйынса был өсөнсө һәм һаҡланып ҡалынған күсермәләре буйынса икенсе урындағы тәҙкирә<ref name="Elger-Kose"/>. Дүртенсе тәҙкирәне [[Бағдад]]та йәшәгән фарсы шағиры Ахди яҙған, шағир уны «Гюльшен-и Шуара» (Розовая кровать поэтов) тип атаған. Алдағы өс тәҙкирәнән айырмалы унда тик шул осорҙа йәшәгән шағирҙар тураһында ғына яҙылған. Ул [[1563 ]] йылда тамамланған һәм шаһзәдә (принц) Сәлимгә арнала (ул [[Сәлим II]] солтан исеме менән билдәле)<ref name="Gibb">{{citation|url=https://books.google.com/books?id=MSxkAAAAMAAJ&pg=PA7&dq=Sehi+Bey&hl=en&sa=X&ved=0CEcQ6AEwBWoVChMImO73mZjQyAIVCmk-Ch1ZFQ8X#v=onepage&q=Sehi%20Bey&f=false| title=A History of Ottoman Poetry|author=Elias John Wilkinson Gibb|volume=3|page=8|oclc=2110073| editor=Edward Browne|location=London| year=1904| publisher=Luzac & Co}}</ref>.
 
Бынан тыш билдәле тәҙкирәләр :
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Тәҙкирә» битенән алынған