Белем: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
54 юл:
* ялған фәнни — төрлө хөрәфәттәр һәм уйҙырмаларға нигеҙләнгән белем. Ялған фән күп осраҡта фәнде аутсайдерҙар эше тип күрһәтә. Ялған фән билдәләре: наҙан пафос, үҙ фекерҙәрен юҡҡа сығарыусы дәлилдәр менән бөтөнләй иҫәпләшергә теләмәү, тәкәбберлек (претенциозность). Ялған фән көнүҙәк мәсьәләләргә бәйле, сенсация эҙләй.Уны берләштереүсе парадигма юҡ (йәмғиәт тарафынан киң яҡлау табыуға өмөт итә алмай), уға системалылыҡ һәм универсаллек (күп яҡлылыҡ) хас түгел- был уның фәндән айырмаһы. Ялған фәнни белем фәнни белем менән йәнәш йәшәп килә. Ялған фәнни белем квазифәнни белем аша үҙ-үҙен булдыра һәм үҫтерә тип иҫәпләнә(лат.квази- ялған, ысын түгел) ;
* квазифәнни белем — уның менән шөғөлләнеүселәр үҙ яҡлылырҙы көс ҡулланыу һәм мәжбүр итеү юлдары менән булдырырға тырыша. Квазифәнни белем ғәҙәттә фән ҡаты иерархияға (түбәндәгеләр юғарылағыларға) буйһонған, власта торғандарҙы тәнҡитләү мөмкин булмаған, ҡаты идеологик тәртип урынлаштырылған шарттарҙа үҫешә башлай.Рәсәй тарихында «квазифән триумфы» осоронда булған күренештәр: [[лысенковщина]]; 50-се йылдарҙа совет геологияһында урын алған квазифән фиксизм; кибернетика һәм башҡа ҡайһы бер фәндәрҙе мыҫҡыл итеү, уларҙың үҫешенә ҡамасаулау;
* Фәнгә ҡаршы (антинаучный) — ысынбарлыҡ тураһындағы мәғлүмәттәрҙе боҙоп күрһәтеү. «Анти» тикшеренеү предметы һәм саралары фәнгә ҡаршы тигәнде аңлата. Ул һәр ваҡыт йәшәп килгән «бөтә сирҙәрҙән дә дауа»ны табыу хәжәтенә бәйле. Фәнгә ҡаршы белем менән ҡыҙыҡһыныу һәм уға тартылыу бигерәк тә йәмғиәттә тотороҡһоҙлоҡ осоронда көсәйә. Был ғәжәйеп хәл (феномен) бик хәүефле булһа ла унан бөтөнләйгә ҡотолоу әмәле юҡ;
* Псевдофән — халыҡ араһында популяр теориялар тураһында фекер йөрөтөп маташыу (спекуляция)(мәҫәлән, боронғо астронавтар, Ҡар кешеһе, Лох-Несс күле ғифрите тураһында);
* Ғәмәли- көнкүреш белеме (айыҡ аҡыл)— тирә-йүн, тәбиәғәт тураһындағы ябай, башланғыс белем. Люди, как правило, располагают большим объёмом обыденного знания, производимым повседневно и являющиеся исходным пластом всякого познания Ғәҙәттә кешеләр бик күп көндәлек тормошта кәрәкле белем туплай, ул башҡа төрлө танып белеү өсөн башланғыс булып тора. Ҡайһы бер ваҡыт көндәлек аксомалар фәнни фекерҙең үҫеүенә ҡамасаулай. Ләкин ҡай бер саҡта фән бик ауыр һәм ҡатмарлы иҫбатлау юлдары менән әллә ҡасан көнкүреш мөхитендә нығынған фекерҙәргә килә. Көндәлек белемгә айыҡ аҡыл, билдәләр, нәсихәт, рецептар, шәхси тәжрибә һәм традициялар инә. Ул хәҡиҡәтте бер ниндәй системаһыҙ һәм иҫбатлауһыҙ туплай. Уны кеше ғәмәлдә аңлап, төшөнөп тормай ғына ҡуллана һәм уға алдан иҫбатлау системаһы кәрәкмәй- был уның үҙенсәлеге. Уның тағы бер үҙенсәлеге— ул бер ҡайҙа ла яҙылып ҡуйылмай;
* Шәхси белем— айырым бер шәхестең белеме. Шәхси белем айырым бер шәхестең һәләтенә, уның тирә-яғындағы кешеләргә һәм уның танып белеү үҙенсәлектәренә бәйле. Коллектив белеме бөтә йәмғиәт өсөн мөһим (шәхескә бәйһеҙ,надличностно), уға бөтә система өсөн мөһим булған төшөнсәләр,төҙөү ысулдары һәм ҡағиҙәләре хас.
Халыҡ фәне — был фәндән ситтә йәшәгән һәм аҡыл менән аңлатып булмаған белем (внерациональное). Элекке заманда бының менән шамандар, жрецтар, ырыу аҡһаҡалдары ғына шөғөлләнгән, хәҙер айырым төркөмдәр йәки субъекттар (кешеләр) (имселәр, халыҡ дауалаусылары, экстрасенстар) шөғөлләнә<ref name="koh" />.
== Һылтанмалар ==
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Белем]]
[[Категория:Информатика]]
| |||