Галкин Илья Саввич
Галкин Илья Саввич (1 август 1898 йыл — 7 апрель 1990 йыл) — СССР тарихсы һәм йәмәғәт эшмәкәре. 1943-1948 йылдарҙағы М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт униерситеты ректоры, Ленин ордены кавалеры (1944), РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1973),Бөтә Союз сәйәси һәм фәнни белем таратыу йәмғиәтен ойоштороусыларҙың береһе.
| Галкин Илья Саввич | |
| рус. Илья Саввич Галкин | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы.svg){kind=small} Совет Рәсәйе СССР |
| Тыуған көнө | 20 июль (1 август) 1898 |
| Тыуған урыны | Панасюки[d], Пружанский уезд[d], Гродно губернаһы[d], Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 7 апрель 1990 (91 йәш) |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, СССР |
| Ерләнгән урыны | Востряково зыяраты[d] |
| Һөнәр төрө | тарихсы, университет уҡытыусыһы |
| Эшмәкәрлек төрө | тарих |
| Эш урыны |
Мәскәү философия, әҙәбиәт һәм тарих институты[d] М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты |
| Биләгән вазифаһы | ректор Московского университета[d] |
| Уҡыу йорто | М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты |
| Ғилми исеме | профессор[d] |
| Ғилми дәрәжә | тарих фәндәре докторы[d] |
| Ғилми етәксе | Лукин, Николай Михайлович[d] |
| Аспиранттар | Галкин, Александр Абрамович[d] |
| Уҡыусылар | Игорь Петрович Дементьев[d] |
| Сәйәси фирҡә ағзаһы | Советтар Союзы Коммунистар партияһы |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
     |
| Рәсми сайт | proza.ru/2009/03/24/901 |
Биографияһы үҙгәртергә
Илья Саввич Галкин 1898 йылдың 1 авгусында (20 сентябрь) Гродно губернаһы Пружаны өйәҙе Панасюки ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. Беренсе донъя һуғышы ваҡытында ғаиләһе Владимир губернаһына күсеп килә, Ковровта башланғыс белем ала. Артабан Мәскәү тимер юл техник училищеһында уҡый. Училищены тамамлағас, тимер юл оҫтаханаһында ҡойоу цехы формалаусыһы булып эшләй[1].
1917 йылда армияға мобилизацияланған һәм Киевтың прапорщиктар мәктәбенә ебәрелә. 1918 йылда Иванов-Вознесенский политехник институтына уҡырға инә, өс ай уҡығас, Ҡыҙыл Армия сафына инә һәм Көнсығыш фронтҡа эләгә, Колчак ғәскәрен тар-мар итеүҙә ҡатнаша, яралана.
1921 йылда һаулыҡ торошо буйынса демобилизациялана. Һауыҡҡандан һуң Һарытау губернаһы Атҡар өйәҙендә уҡытыусы, мәктәп директоры, ҡарауһыҙ йөрөгән балалар өсөн колонияла төркөм етәксеһе булып эшләй. 1924 йылда Бөтә союз уҡытыусылар съезында делегат була.
Ике йылда ситтән тороп Һарытау университетында уҡығандан һуң,1930 Мәскәү дәүләт университетының этнология факультетына уҡырға ебәрелә[2]. Академик .Н. М. Лукин етәкселегендә Яңы донъя тарихын өйрәнеү менән шөғөлләнә. 1932 йылда Галкин тарих-философия (1931 йылдың ғинуарына тиклем — этнологик) факультетын тамамлай[1].
1935 йылда аспирантура тамамлай, кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай «Германская социал-демократия против демократизации избирательного права в Пруссии» (1936). Н. Г. Чернышевский исемендәге Мәскәү философия,әҙәбиәт һәм тарих. институтында уҡыта башлай. Тарих бүлеге мөдире, 1936-1938 йылдарҙа тарихи бүлеге деканы,1937-1941 йылдарҙа проректор.
1941 йылдың декабрендә Мәскәү университетының уҡыу буйынса проректоры, ректор урынбаҫары, вәкил РСФСР мәғариф Халыҡ комиссариатының университетты Төрөкмән ССР-ына , Свердловскиға эвакуация буйынса вәкиле, Свердловск шулай уҡ, уны Мәскәүгә кире ҡайтарыу буйынса. 1943 йылда И. С. Галкин М В.Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты ректоры итеп тәғәйенләнә[1]. Йыл аҙағына университтың төрлө факультеттарында яңы кафедралар асыла:
| Факультетын | Кафедра |
|---|---|
| физик | түбән температура, диңгеҙ физикаһы, акустика, электрон һәм ион процесы |
| геология-тупраҡ | тупраҡ химияһы, тупраҡ агрохимияһы һәм мелиорацияһы, тарихи геология |
| география | гидрография һәм гидрология |
| философия | көнбайыш һәм рус ффилософияһы тарихы, |
1944 йылда ремонттан һуң М. Горький исемендәге университет китапханаһы асыла, тәүге тапҡыр Ломоносов уҡыуҙары уҙғарыла, Ломоносов премияһы тапшырыла. Тарих факультетында Көнсығыш илдәрҙең тарихы буйынса бүлек асыла. 1945 йылдың мартында студенттарҙың ғилми йәмғиәте тергеҙелә, Көнсығыш Себер, Үҙәк ҡара тупраҡлы ерҙәр һәм Каспий буйы экспедицияһы төҙөлә. 1946 йылдың ноябрендә университет етәкселеге факультеттарҙа 5 йыллыҡ уҡыу ҡабул итә.
1943—1947 йылдарҙа Мәскәү университетының структураһында халыҡ-ара мөнәсәбәттәр факультеты һәм физика- техник факультеты бүленгән, һуңынан үҙ аллы юғары уҡыу йорттарына үҙгәртеләләр — МГИМО һәм МФТИ[1].
МДУ ректоры вазифаһында оҙайлы ваҡыт эшләгәндән һуң, 1953—1980 йылдарҙа Галкин тарих факультетының яңырыу һәм яңы тарих кафедраһы мөдире була.
1956 йылда тарих фәндәре докторы.
Дөйөм тарихы, халыҡ-ара мөнәсбәттәр тарихынан, тарихнамә буйынса күп һанлы эштәр авторы.
7 апрель 1990 йылда Мәскәүҙә вафат була, Востряково зыяратында ерләнә.
Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре үҙгәртергә
- ленин ордены[1] (1944);
- Ломоносов премияһы лауреаты (1968)
- Сегед университетының почётлы докторы (Венгрия; 1969)
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1973).
- Ҡыҙыл Байраҡ ордены[1] ();
- Октябрь Революцияһы ордены ();
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Летопись Московского университета / Галкин Илья Саввич
- ↑ Научная сеть 2015 йыл 15 февраль архивланған.
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Д. С. Сказкин Илья Саввич Галкин (к 60-летию со дня рождения) // «МДУ-НЫ Вестник. Тарих-филология серияһында», 1958, № 1
- А. В. Адо, Д. А. Колпаков, Нарочницкий Л. А. Рсфср-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре с. и. Галкин // «НиНИ», 1973, № 6
- С. Галкин — тарих фәндәре совет аксакалов булды // «Нинь», 1988, № 4
- С. Галкин [некролог] // «Нинь», 1990, № 4
- И. П. Дементьев С. Галкин — ғалим, педагог, тарих фәндәре ойошторолдо // «Нинь», 1998, № 3
- Е. Ф. Язьков С. Галкин // «МӘСКӘҮ Хәбәрсеһе. Серия „История“», 1998, № 4
- Никитина Т. В. 100-летию со дня рождения и. с. Галкин // «Нинь», 1999, № 2
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Летопись Московского университета/ Галкин Илья Саввич
- Мәҡәлә сайтта «Мәскәү университеты Йылъяҙма»
- Меркулов А. М. Мәскәү университеты ректоры И. С. Галкин
- Тарихнамә
- Ленин Ордены