Валаам архипелагы
Валаам архипелагы — Ладога күленең төньяҡ өлөшөндәге утрауҙарҙа төркөмө, материктан 22 км алыҫлыҡта тора. Архипелаг 50-нән ашыу утрауҙарҙан тора, уның майҙаны 36 квадрат километрҙы тәшкил итә. Валаам утрауының иң ҙур утрауы — Валаам утрауы, ул архипелаг майҙанының 2/3 өлөшөнән ашыу территорияны биләп тора һәм уның майҙаны 27,8 квадрат километр тәшкил итә; утрауҙың оҙонлоғо 9,6 км, киңлеге 7,8 км. Архипелагтағы ҙурлығы буйынса икенсе утрау — Скитский утрауы. Валаам архипелагы административ рәүештә Карелия Республикаһының Сортавальский районы составында тора.
| Валаам архипелагы | |
 | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Сортавальский район[d] |
| Урын | Ладога |
| Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан | Ладога |
| Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан | Ладога |
| Майҙан | 36 км² |
 | |
 Валаам архипелагы Викимилектә | |
Валаам архипелагының бәләкәй утрауҙары араһында: Лембос, Святой, Байонный, Крестовый, Московский, Предтеченский, Никоновский, Дивный, Емельянов, Оборона, Голый, Савватий (Гранит), Зосима, Скалистый, Луковая, Овсяный, Ржаной, Никольский, Иоанн Кронштадтский утрауҙары бар[1]. Ҡайһы бер утрауҙар үҙ-ара һәм Валаам утрауы менән күпер аша тоташҡан[2].
Валаам архипелагы утрауҙарында Валаам ҡасабаһы һәм боронғонан ҡалған Валаам монастыры урынлашҡан, унда хәҙер туристар экскурсияларға килеп йөрөй.
1996 йылдан алып Валаам архипелагы ЮНЕСКО-ның[3] Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индереүгә кандидат булып тора.
Географияһы үҙгәртергә
Географик урыны үҙгәртергә
Валаам архипелагы Европаның иң ҙур күлдәренең береһе булған Ладога күленең төньяҡ-көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан.
Климат үҙгәртергә
Валаам архипелагында яҙ март аҙағында башланып китә. Валаамда йәйге ҡояшлы көндәр материктағына ҡарағанда 30-35 көндән күберәк тора. Архипелагтың уртаса температураһы июлдә 17° С тәшкил итә. Бында ҡыш декабрь башында башланып китә, ер өҫтө ҡар менән ныҡлап ҡаплана. Февраль уртаһында Валаам утрауына яҡын ғына торған Сортавала ҡалаһына (42 км) утрауҙан автомобилдә барырға мөмкин. Валаам архипелагының февралдәге уртаса температураһы −8° С тәшкил итә
Рельефы үҙгәртергә
Валаам архипелагы рельефының төрө - бик ныҡ бүлгеләнгән ер төрө. Валаам архипелагының диңгеҙ кимәленән бейеклеге 5,1 — 58,2 м интервалында тора.
Тәбиғәт үҙгәртергә
Тәбиғи үҙенсәлектәре архипелагтың урынлашыуы менән билдәләнә. Валаам архипелагы территорияһы тайга зонаһына ҡарай.
Валаам утрауы территорияһында 480-ән ашыу төр үҫемлек иҫәпләнә, уларҙың күптәре монахтар тарафынан үҫтерелгән. Төп утрау булған Валаам башлыса ылыҫлы урман менән ҡапланған (яҡынса 65 % — ҡарағай).
Иҫкәрмә үҙгәртергә
- ↑ Распоряжение Правительства Российской Федерации № 1301-р от 15 июня 2019 года «О присвоении наименования географическому объекту в Республике Карелия»(недоступная ссылка)
- ↑ Ладожское озеро. Валаам. Обзор (1). Дата обращения: 30 ғинуар 2010. Архивировано 5 сентябрь 2008 года.
- ↑ UNESCO World Heritage Centre. The Valamo archipelago - UNESCO World Heritage Centre (ингл.). whc.unesco.org. Дата обращения: 17 март 2016.
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Резников Л. Я. Валаам раскрывает тайны: Историко-краеведческий очерк. — Петрозаводск: Карелия, 1975. — 168, [16] с.
- Резников Л. Я. Валаам — жемчужина Ладоги / Фото В. Б. Дорожинского; Текст Л. Я. Резникова. — Петрозаводск: Карелия, 1977. — 16 с.
- Валаам — феномен природы / А. А. Кучко, И. П. Лазарева, Р. М. Морозова, Н. А. Белоусова, Ю. П. Курхинен; Институт леса КарФ АН СССР. — Петрозаводск: Карелия, 1988. — 112, [8] с. — (Природа и человек). — 30 000 экз. — ISBN 5-7545-0085-8.
- Левиаш Т. Л. Государственный историко-архитектурный и природный музей-заповедник Валаам: Путеводитель. — Петрозаводск: Карелия, 1989. — 104 с.
- Экосистемы Валаама и их охрана / А. А. Кучко, Н. А. Белоусова, А. В. Кравченко и др. — Петрозаводск, 1989
- Карелия: энциклопедия: в 3 т. / гл. ред. А. Ф. Титов. Т. 1: А — Й. — Петрозаводск: ИД «ПетроПресс», 2007. С. 190—400 с.: ил., карт. ISBN 978-5-8430-0123-0 (т. 1)
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Валаам (острова) // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
- Научно-исследовательский центр «Валаам» (неопр.) (недоступная ссылка). Архивировано 3 декабря 2009 года.
- Монахи и миряне живут вместе на Валаамском архипелаге (статья в «Санкт-Петербургских ведомостях»)
- Ваалаамский архипелаг 2021 йыл 5 март архивланған. на сайте «Фото-Карелия»
- Природа острова Валаам — фотогалерея
- Остров Валаам: фото и статьи (неопр.) (недоступная ссылка). Архивировано 5 мая 2007 года.