Библияның ҡаҙаҡ теленә тәржемәләре
Библияның ҡаҙаҡ теленә тәржемәләре (ҡаҙ. Киелі Кітаптың қазақ тіліндегі аудармалары) — Библия текстарының Ҡаҙағстан тарихының төрлө осорҙарында ҡаҙаҡ теленә тәржемә ителеүе.
| Библияның ҡаҙаҡ теленә тәржемәләре |
Трәжемәләр үҙгәртергә
Библияны ҡаҙаҡ теленә тәржемә итеүселәрҙән тәүгеләрҙең береһе Шотландия миссионерҙар йәмғиәте миссионеры Чарльз Фрейзер була: 1818 йылда Матфей бәйән иткән Һөйөнөслө хәбәр (рус. Евангелие от Матфея) нәшер ителә (Г. Брантон тәржемәһе нигеҙендә), ә 1820 йылда Рәсәй Библия йәмғиәте тарафынан Яңы Ғәһед ҡаҙаҡсаға тәржемә ителә. Ҡаҙан университеты профессоры И. Ф. Готтвальд тәржемәне эшкәртеп бөтөрә һәм 1880 йылда Британияның һәм сит илдәрҙең Библия йәмғиәте ярҙамында Ҡаҙанда баҫтыра (баҫма 1887 һәм 1910 йылдарҙа ҡабатлап нәшерләнә). Эске Ҡытай миссияһы эшмәкәре Джордж Хантер Урумчиҙа был тәржемәне ярайһы уҡ сифатлы тип баһалай[1].
Был тәржемәнең башҡа берәй төрки телгә түгел, ә нәҡ ҡаҙаҡ теленә ауҙарылыуы тураһында мәғлүмәт юҡ. Т. Х. Дарлоу һәм Хорас Мул фекеренсә, был тәржемә ҡырғыҙҙар өсөн «ырымбур татарҙары теленә» тәржемә ителән булғандыр[2]; Петербургтағы Король Азия йәмғиәтенән В. Николсон уйынса, тәржемә Оло, Кесе һәм Урта Жуздарҙағы ҡырғыҙҙар өсөн эшләнгән[3]; Джордж Кинг фараз итеүенсә, тәржемә әллә ҡырғыҙ, әллә «ҡырғыҙ-ҡаҙаҡ» теленә эшләнгән[4]. Марк бәйән иткән Һөйөнөслө хәбәрҙе (рус. Евангелие от Марка) 1894 йылда Томск архиерейы Макарий тәржемә итә, уны 1894 йылда Томскиҙа Британияның һәм сит илдәрҙең Библия йәмғиәте баҫтыра[5].
Ҡаҙанда 1901 йылда Православие миссионерҙар йәмғиәте тарафынан Һөйөнөслө хәбәрҙәрҙең дүртеһе лә баҫтырыла; Марк бәйән иткән Һөйөнөслө хәбәр, моғайын, Ҡаҙанда элек сыҡҡан тәржемәгә нигеҙләнгән булғандыр йәки И. Катеринскийҙың тәржемәһе менән тап килгәндер. Был тәржемә «Мең телдәге китап» әҫәрендә ҡырғыҙ телендә тип билдәләнә. Элис Милдред Кэйбл Джордж Хантерҙың биографияһында был тәржемәне «ҡаҙаҡ-рус» телендәге текст тип атай — кириллицалағы был тәржемә ҡаҙаҡтар әле ҡулланған кириллицанан бер аҙ ғына айырыла; унда рус һәм грек телдәренән үҙләштерелгән һүҙҙәр һәм ислам вариантында алынмаған исемдәр күп. 1972 йылда был хеҙмәт Стокгольмда ҡайтанан баҫтырыла. Джордж Хантер, шул уҡ Кэйбл яҙыуынса, 1901 йылғы тәржемәнең күсермәһен табырға хыяллана, бер ваҡыт уға бер сауҙагәрҙән «ҡаҙаҡ-рус» телендәге Библияны икенсе бер китапҡа алмаштырып алыу насип була. Тәржемәне өйрәнгәс, Хантер уның ғәрәпсәгә транслитерацияһын эшләй, шулай уҡ Башланмыш Китабы (рус. Книга Бытия) менән Илселәрҙең ғәмәлдәрен (рус. Деяния Апостолов) тәржемә итә.
Баҫмалар үҙгәртергә
Илселәрҙең ғәмәлдәре, Марк һәм Матфей бәйән иткән Һөйөнөслө хәбәрҙәр 1917 йылда Урумчиҙа Эске Ҡытай миссияһы ҡарамағындағы Британияның һәм сит илдәрҙең Библия йәмғиәте тарафынан нәшерләнә. Матфей бәйән иткән Һөйөнөслө хәбәрҙең икенсе баҫмаһы 1918 йылда Шанхайҙа, Һәмәлдәрҙең икенсе баҫмаһы 1919 йылда сыға. 1927 һәм 1928 йылдарҙа Һөйөнөслө хәбәрҙең дүртеһе лә британдар тарафынан Шанхайҙа баҫтырыла, ә 1931 йылда Башланмыш китабы сыға. Хантерҙың башҡа тәржемәләре беҙҙең көндәргә килеп етмәгән. Ҡаҙаҡсаға хәҙерге тәржемә 2010 Истанбулда баҫтырыла[6].
| Тәржемә | Иоанн 3:16 |
|---|---|
| Русса | Ибо так возлюбил Бог мир, что отдал Сына Своего Единородного, дабы всякий верующий в Него, не погиб, но имел жизнь вечную. |
| 1880, Ҡаҙан (Ырымбур) | زيراكە خدا جھان ني اول قدر سويدي كە بر دوغمش اوغلين بيردي كە ھركيم ﺁنكا ايشانسا ھلاى بولماي لكن ابدي حيلتلي بولا. |
| 1901, Ҡаҙан | Кудай дӳнӳӧнӳ соншама жаксы кӧргендиктен, Ӧзӳнӳҥ жалгыз туган Улын бирде, Оган нанушы ӓр-ким мӓҥги турушы болсун, тек ӓлек болмасын, деп. |
| YYY 2010 | Өйткені Құдай адамзатты сондай қатты сүйгендіктен, Өзінің жалғыз рухани Ұлын құрбандыққа берді. Енді Оған сенуші әркім жаны тозаққа түспей, мәңілік өмірге ие болады. |
| Латиница | Öytkeni Quday adamzattә sonday qattә süygendikten, Öziniŋ žalğәz ruhani Ulәn qurbandәqqa berdi. Endi Oğan senuši ærkim žanә tozaqqa tüspey, mæŋilik ömirge ie boladә. |
| Циньцзянь | ويتكەنى قۇداي ادامزاتتى سونداي قاتتى سۇيگەندىكتەن، ٴوزىنىڭ جالعىز ۇلىن قۇرباندىققا بەردى. ەندى وعان سەنۋشى اركىمنىڭ جانى توزاققا تۇسپەي، ماڭگىلىك ومىرگە يە بولادى. |
| 2011 йылғы тәржемә | Құдай дүниені сондай қатты сүйгендіктен, өзінің жалғыз Ұлын берді. Ол мұны Ұлына сенген әркім жойылмай, мәңгілік өмірге ие болсын деп істеді. |
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ G. W. Hunter, Examples of Various Turki Dialects. Tihwafu, Sinkiang, China: China Inland Mission, 1918
- ↑ T. H. Darlow & Horace Frederick Moule, Historical Catalogue of the Printed Editions of Holy Scripture in the Library of the British and Foreign Bible Society.
- ↑ Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland; Volume 18, 1886, p. 156
- ↑ George A. King In Our Tongues; p. 81
- ↑ George A. King In Our Tongues; p. 224
- ↑ Online Bible—Read, Listen or Download Free: PDF, EPUB, Audio. Дата обращения: 31 март 2017.