Википедия

Барбара Мак-Клинток

АҠШ ғалимы

Барбара Мак-Клинток (ингл. Barbara McClintock; 16 июнь 1902, Хартфорд, Коннектикут — 2 сентябрь 1992, Хантингтон, Нью-Йорк) — Американың цитогенетик ғалимы, физиология һәм медицина буйынса Нобель премияһы лауреаты. Мак-Клинток башлыса кукуруз цитогенетикаһын тикшереү менән шөғөлләнә.

Барбара Мак-Клинток
ингл. Barbara McClintock
Рәсем
Ҡултамға
Зат ҡатын-ҡыҙ[1][2]
Гражданлыҡ  Америка Ҡушма Штаттары
Тыуған көнө 16 июнь 1902({{padleft:1902|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:16|2|0}})[1][2][3][…]
Тыуған урыны Хартфорд[d][1][4]
Вафат булған көнө 2 сентябрь 1992({{padleft:1992|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:2|2|0}})[1][2][3][…] (90 йәш)
Вафат булған урыны Хантингтон[d], Саффолк[d], Нью-Йорк, Америка Ҡушма Штаттары
Әсәһе Sara Ryder McClintock[d][5]
Һөнәр төрө cytogeneticist
Эшмәкәрлек төрө генетика[6] һәм цитогенетика[d][6]
Эш урыны Миссурийский университет[d][4]
Лаборатория в Колд-Спринг-Харбор[d]
Корнелл университеты[d][4]
Уҡыу йорто Корнелл университеты[d][4]
школа Эразма[d]
Сельскохозяйственный колледж Корнелльского университета[d]
Миссурийский университет[d][4]
Диссертация A Cytological and Genetical Study of Triploid Maize[d][7]
Ғилми етәксе Эмерсон, Роллинс Адамс[d]
Аспиранттар Almiro Blumenschein[d]
Ойошма ағзаһы АҠШ фәндәр милли академияһы[d][8], Америка сәнғәт һәм фәндәр академияһы[d], Америка фәлсәфә йәмғиәте[d][9], Американская ассоциация содействия развитию науки[d][9] һәм Лондон король йәмғиәте[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

стипендия Гуггенхайма[d] (1933)

стипендия Макартура[d] (декабрь 1981)

премия Альберта Ласкера за фундаментальные медицинские исследования[d] (1981)

 Нобелевская премия по физиологии и медицине

премия Вольфа по медицине[d] (1981)

Национальный зал славы женщин[d] (1986)

 Национальная научная медаль США

медаль имени Томаса Ханта Моргана[d] (1981)

премия Луизы Гросс-Хорвиц[d] (1982)

Зал славы женщин Коннектикута[d] (2008)

Кимберовская премия по генетике[d] (1967)

премия Розенстила[d] (1977)

Гран-при Шарля-Леопольда Майера[d] (1982)

Америка фән һәм сәнғәт академияһы ағзаһы[d]

Лондон король йәмғиәтенең сит ил ағзаһы[d] (29 июнь 1989)

почётный доктор Гарвардского университета[d] (июнь 1979)

 Барбара Мак-Клинток Викимилектә

Барбара Мак-Клинток кукуруз күҙәнәктәре хромосомаларын визуалләштереү ысулын эшләй һәм, микроскопик анализ ҡулланып, цитогенетикала күп һанлы фундаменталь асыштар яһай. Ул кукуруздың беренсе генетик картаһын төҙөй һәм хромосомалар участкаларының физик үҙсәнлектәрен тасуирлай, теломерҙар һәм центромерҙарҙың ролен күрһәтә, кукуруздың Көньяҡ Америка төрҙәренең цитогенетикаһы һәм этноботаникаһы буйынса күләмле тикшеренеүҙәр үткәрә, кукуруз миҫалында бер быуындан икенсеһенә тапшырылған генетик мәғлүмәттең репрессияһын һәм экспрессияһын аңлатыусы теорияны эшләй. 1951 йылда Мак-Клинток транспозондарҙы аса. Уның хеҙмәттәре 1960—1970-се йылдарҙа, Мак-Клинток 1940-сы йылдарҙа асҡан гендарҙың көйләнеү механизмы өйрәнелгәс, танылыу таба. 1983 йылда Мак-Клинток «мобиль генетик элементтарҙы асҡан өсөн» физиология һәм медицина буйынса Нобель премияһына лайыҡ була.

Биографияһы үҙгәртергә

Барбара Мак-Клинток Хартфордта (Коннектикут штаты, АҠШ) табип Томас Генри Мак-Клинток менән Сара Хенди Мак-Клинток ғаиләһендә тыуа. Уның тағы ике апаһы һәм бер ҡустыһы була. Барбара үҫмер саҡтан яңғыҙлыҡ ярата, холҡона бойондороҡһоҙлоҡ хас була.

Барбараны атаһы менән йылы мөнәсәбәттә була, әммә ҡаҡшау психикалы әсәһе менән ауыр аралаша.

Яҡынса өс йәштән мәктәпкә барғанға тиклем Мак-Клинток Массачусетста ҡәрҙәштәрендә йәшәй, сөнки ата-әсәһе фәҡирлектә көн күрә. Атаһы медицина практикаһы менән аҡса эшләй башлағас, ғаиләһенә ҡайта. 1908 йылда Мак-Клинтоктар Бруклин эргәһендәге Флэтбуш биҫтәһенә күсә. Барбараның атаһы «Standard Oil» компанияһы штатына ҡуйыла. Барбара Бруклиндағы «Эрасмус Холл» урта мәктәбенә уҡырға төшә, уны 1918 йылда тамамлай. 1919 йылда Корнелл ауыл хужалығы колледжына уҡырға инә.

Колледжда ботаника өйрәнә һәм 1923 йылда бакалавр дәрәжәһен ала. Генетика менән 1921 йылда был тема буйынса курс тыңлағандан һуң ҡыҙыҡһына башлай. Курсты үҫемлектәр селекционеры һәм генетик К. Б. Хатчинсон үткәрә.

Корнелл университетында ҡатын-ҡыҙҙарға генетика буйынса махсуслашыу тыйылған булғас, рәсми магистрлыҡ (1925) һәм докторлыҡ (1927) дәрәжәләре уға ботаника буйынса бирелә.

Диплом эшен эшләгәндә һәм аспирантлыҡ практикаһында Мак-Клинток кукуруз цитогенетикаһын өйрәнеү төркөмөн ойоштороуға өлөш индерә.

1931 һәм 1932 йылдарҙа йәй Мак-Клинток Миссури университетында генетик Льюис Стэдлер менән бергә эшләй.

1933—1934 йылдарҙа Германияла уҡый. 1936 йылда Льюис Стэдлер уны Миссури университетының ботаника кафедраһына профессор ассистенты вазифаһына саҡыра.

Бында Мак-Клинток кукуруз хромосомаларына рентген нурланышы тәьҫирен тикшерә.

1941 йылда Барбара Карнеги институтының генетика кафедраһына тикшеренеүсе вазифаһына ҡабул ителә.

Бер йылдан Мак-Клинток Колд-Спринг-Харбор лабораторияһына алына.

1957 йылда Мак-Клинток Милли ғилми фондтан һәм Рокфеллер фондынан Көньяҡ Америкала кукурузды тикшереү менән шөғөлләнеүгә субсидиялар ала. 1962 йылда ул кукуруздың Көньяҡ Америка төрҙәрен тикшереү буйынса эшләгән дүрт ғалимдан торған төркөмгә етәксе итеп тәғәйенләнә.

1967 йылда Мак-Клинток Карнеги институтындағы вазифаһынан китә һәм институттың почётлы ағзаһы итеп һайлана.

Мак-Клинтоктың асыштары 1960— 1970-се йылдарҙа танылыу таба.

 
Барбара Мак-Клинток Нобель лекцияһын уҡый (8.12.1983)

1971 йылда Мак-Клинток АҠШ президенты Ричард Никсон ҡулынан милли ғилми миҙал ала. 1973 йылда Колд Спринг Харбор лабораторияһы корпустарының береһенә уның исеме бирелә. 1981 йылда Мак-Артурҙар фондынан тәүге стипендия алыусы була, йыл һайын $60 000 күләмендәге был стипендия биш йыл буйы түләнеп тора, Альберт Ласкер премияһы, медицина буйынса Вольф премияһы һәм Томас Хант Морган миҙалы (Маркус Роудс менән берлектә) менән бүләкләнә. 1982 йылда Мак-Клинтокҡа Колумбия университетының премияһы тапшырыла.

1983 йылдың 10 октябрендә Барбара Мак-Клинток утыҙ йылдан ашыу яһаған асышы өсөн физиология һәм медицина буйынса Нобель премияһы менән билдәләнә. Мак-Клинток — физиология һәм медицина буйынса был премияға яңғыҙ категорияла лайыҡ булған беренсе ҡатын-ҡыҙ.

Төп публикациялары үҙгәртергә

  • «A cytological and genetical study of triploid maize». (1929)
  • «A Correlation of Cytological and Genetical Crossing-Over in Zea Mays». (1931)
  • «The order of the genes C, Sh, and Wx in Zea Mays with reference to a cytologically known point in the chromosome». (1931)
  • «The stability of broken ends of chromosomes in Zea Mays». (1941)
  • «Neurospora: preliminary observations of the chromosomes of Neurospora crassa». (1945)
  • «The origin and behavior of mutable loci in maize». (1950)
  • «Induction of instability at selected loci in maize». (1953)
  • «Some parallels between gene control systems in maize and in bacteria». (1961)
  • «Chromosome constitution of races of maize. Its significance in the interpretation of relationships between races and varieties in the Americas». (1981)

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Deutsche Nationalbibliothek Record #119046660 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 Barbara McClintock // Encyclopædia Britannica (ингл.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 https://www.gf.org/fellows/all-fellows/barbara-mcclintock/
  5. ↑ Geni (билдәһеҙ) — 2006.
  6. ↑ 6,0 6,1 Чешская национальная авторитетная база данных
  7. ↑ http://cornell.worldcat.org/title/cytological-and-genetical-study-of-triploid-maize/oclc/64683107
  8. ↑ http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/52803.html
  9. ↑ 9,0 9,1 Notable Names Database (ингл.) — 2002.

Әҙәбиәт үҙгәртергә

  • Вавий Т. П., Коханова Л. Л., Костюк Г. Г., Задорожный А. Г., Матвеенко С. А. Биологи: Биографический справочник / Серков Ф. Н. — Наукова думка, 1984. — P. 392-393. — 815 p.
  • Жимулев И. Ф. Общая и молекулярная генетика: учёное пособие для студентов университетов, обучающихся по направлению 510600 — Биология и биологическим специальностям. — 2-e, испр. и доп. — Новосибирск: Сиб. унив. изд-во, 2003. — 478 p. — 2500 экз. — ISBN 5-94087-077-5.
  • Bogdanov, Yu.F. «A life devoted to science. In «Commemoration of the 100th anniversary of the birth of Barbara McClintock». (инг.) // Russian Journal of Genetics : pdf. — 2004. — № 38. — С. 984-987.
  • Fedoroff, N.V. Barbara McClintock (инг.) // Biographical Memoirs of the National Academy of Science. — 1995. — № 68. — С. 211-236.
  • Fedoroff, N. V. How jumping genes were discovered (инг.) // Nature Structural Biology. — 2001. — № 8. — С. 300-301.
  • Fedoroff, N. V. The well mangled McClintock myth (инг.) // Trends in Genetics. — 2001. — Т. 7. — № 18. — С. 378—379.
  • Fedoroff, N. V., Botstein D. The Dynamic Genome: Barbara McClintock’s Ideas in the Century of Genetics. — Cold Spring Harbor Laboratory Press, 1993. — ISBN 0-87969-396-7.
  • Jones, R. N. McClintock’s controlling elements: the full story (инг.) // Cytogenetics Research. — 2005. — № 109. — С. 90-103.
  • Kahmann, R. Barbara McClintock — a personal view (инг.) // Trends in Genetics. — 1992. — Т. 8. — № 12. — С. 407.
  • Kass, L. B., Bonneuil C., Coe Ed. Cornfests, cornfabs and cooperation: The origins and beginnings of the Maize Genetics Cooperation News Letter (инг.) // Genetics. — 2005. — № 169. — С. 1787-1797.
  • Kass, L. B. Current list of Barbara McClintock’s publications (инг.) // Maize Genetics Cooperation Newsletter. — 1998. — № 73. — С. 42-48.
  • Kass, L. B., Provine W. B. Formerly restricted interview with Barbara McClintock, now available at Cornell University Archives (инг.) // Maize Genetics Cooperation Newsletter. — 1999. — № 73. — С. 41.
  • Kass, L. B. McClintock, Barbara, American botanical geneticist, 1902—1992 (инг.) // Plant Sciences. — 2000. — С. 66-69.
  • Kass, L. B., Murphy R. P. Will the real Maize Genetics Garden please stand up? (инг.) // Maize Genetics Cooperation Newsletter. — 2003. — № 77. — С. 41-43.
  • Kass, L. B. Women Pioneers in Plant Biology: Barbara McClintock (1902—1992) (инг.) // American Society of Plant Biologists. — 2007.
  • Lamberts, W. J. McClintock, Barbara (инг.) // American National Biography Online. — 2000. — № 109. — С. 90-103.

Һылтанмалар үҙгәртергә

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Барбара_Мак-Клинток&oldid=1151192» битенән алынған